9. Sınıf Dil ve Anlatım Cevapları ADA Yayınevi SAYFA 98-101

SAYFA 98

6. ETKİNLİK:

“Soba Boruları” adlı metinden alınan ve örnek olarak verilen aşağıdaki cümlelerde koyu yazılı kelime grupla­rını inceleyiniz. Bu kelime gruplarının oluşumunu (yapısını) belirtiniz. Bu kelime gruplarındaki edatların işlevlerini (cümleye kattığı anlamı) örnekteki gibi yanlarındaki yay ayraçların içine yazınız.

• “Akar Oteli’ne gelinceye kadar hiçbir şey konuşmadılar.” ÖLÇÜ

• “Soba boruları ile birlikte adam ötekilerin arasına karışmıştı.” BİRLİKTELİK

• “Seni yorduğum için beni bağışla!” NEDENLİK

• “Gözlerinin içinde titreyen çocuk yüzü utanıyor, yanlış bir iş yapmış gibi sıkılıyordu.” OLABİLİRLİK, KUŞKU

• Sen yersin diye börek açtım yavrum. AMAÇ

• Takım elbise almak üzere yola çıktık.  AMAÇ

• Duyduğuma göre İstanbul’a taşınıyormuşsunuz. BAKILIRSA

• Bu soruyu ancak Zeynep çözer. SADECE, BİR TEK

7. ETKİNLİK:

a)      Aşağıdaki cümlelerde koyu yazılan ünlem gruplarını inceleyiniz. Bu kelime gruplarının oluşumlarını açıklayınız.

Ha, şimdi buldum çantamı! Ah, bir de çizmelerimi nereye sakladığını bulabilsem!

“Aman Allah’ım, telefon çalıyor, geç kaldım! Telefonu açmasam ne olur ki? Ayıp olur. Off! Açayım bari telefonu da fırçamı yiyeyim."

Ünlem grupları, sevinç, kızgınlık, korku, şaşkınlık gibi duyguları belirtemk veya seslenme bildirmek için kulanılır.

• İncelediğiniz örneklerden hareketle ünlem gruplarına ne zaman başvurulduğunu söyleyiniz.

Çeşitli duygular ifade edilirken veya seslenmelerde ünlem gruplarına başvurulur.

8. ETKİNLİK:

“Bakkal Etem Efendi:

• Ne okuyorsun, dedi, git biraz düşün de gel! Böyle de ev satılır mı?

Silgioğlu:

• Satılır, dedi. Ali Bey ‘Aldım.’ desin bak satılıyor mu görürsün. Parayı da istediği gün versin.

Tanıdıklar araya girdiler, biraz para bulunup Silgioğlu’na verildi, iki gün sonra da ev Ali Köse’ye geçti.”

Memduh Şevket ESENDAL

a. Yukarıdaki metinde altı çizili unvan gruplarının oluşumunu açıklayınız.

Etem Efendi: Unvan grubu (isim ve saygı sözcüğünden oluşmuş)

Ali Bey: Unvan grubu (isim,+saygı sözcüğü)

b. Aşağıdaki unvan gruplarında meslek, akrabalık ve saygı bildiren kelimelerin işlevlerini söyleyiniz.

• Başhekim Ahmet Bey’i çağırın bana. (Özel adla birlikte meslek ve saygı sözcükleri)

• Hatice Nine’yi ziyarete geciktim. (Özel isim ve akrabalık bildiren sözcük)

• Duran Ağa köye muhtar seçildiğinden beri köy meydanındaki düğünlere gelmez oldu. (Özel isim ve sosyal statü bildiren sözcük)

SAYFA 99

9. ETKİNLİK:

c“Soba Borusu” adlı metinde beş tane birleşik fiil örneği bulunuz. Bunları, oluşumları yönünden inceleyiniz,

yakamadı (yeterlilik fiilinin olumsuzu), götürebilirim (yeterlilik fiili), seyrediyordu (isim ve yardımcı fiille kurulmuş), alay etmek (isim ve yardımcı fiiller kurulmuş)

ç. Birleşik kelimelerle ilgili yaptığınız incelemeden hareketle bu kelime gruplarının cümledeki işlevini söyleyiniz.

Birleşik kelimeler birden çok kelimenin bir kavramı, olayı, nesneyi, duygu ve düşünceyi birlikte ifade edecek bir şekilde kullanılmasıyla oluşur.

10. ETKİNLİK:

İsim - fiiller; fiillere -ma (-me), -mak (-mek), -ış (-iş, -uş, -üş) ekleri getirilerek oluşturulur.

• Yukarıdaki bilgi notundan hareketle aşağıdaki cümlelerdeki isim-fiil gruplarını bulunuz.

“Geçmek için hazırlanıyordu.” (geçmek için)

“Teyzemin gülüşü hâlâ gözlerimin önünde.” (teyzemin gülüşü)

Sıfat - fiiller; fiil kök ve gövdelerine “-an (-en), -acak (-ecek), -ar (-er, -ır, -ir, -ur, -ür), -mış (-miş, -muş, -müş), -dik (-dik, -duk, -dük), -tık (-tik, -tuk, -tük), -ası (-esi), -maz (-mez)” ekleri getirilerek oluşturulur.

• Yukarıdaki bilgi notundan hareketle aşağıdaki cümlelerde bulunan sıfat - fiil gruplarının altını çiziniz.

“Kasketi ile alnı arasından bir tutam saç fırlamış, kırlangıç kanatları gibi bitişen kaşlarının solundakini örtmüştü.” (kırlangıç kanatları gibi bitişen kaşları= sıfat fiil grubu)

“Delikanlı, adamın gözlerinin içinde titreyen çocuk yüzünün durgunlaştığını, ezilip büzüldüğünü görün­ce “Peki hemşerim...” dedi.”

• “Soba Boruları” adlı metninden beş tane sıfat - fiil örneğini belirleyerek tahtaya yazınız.

bir çocuk gibi titreyen (bir adam),  pencerenin yanında oturan (adam), damarlarında buzlaşmış bir (kan), gidenlerin her biri, öteki adamların…

Zarf - fiiller; fiil kök ya da gövdelerine “-ıp (-ip), -arak (-erek), -ken, -madan (-meden), -ınca (-ince, -unca, -ünce), -maksızın (-meksizin), -alı (-eli), -irmez, -dıkça (-dikçe, -dukça, -dükçe)” ekleri getirilerek oluşturulur.

• Yukarıdaki bilgi notundan hareketle aşağıdaki cümlelerde bulunan zarf - fiil gruplarının altını çiziniz.

• “Bir akşam başlangıcında herkes yukarıya, evlerine dönerken bir o yalnızdı

SAYFA 100

“Fakat boruları bir yabancı ışıkla parıldayarak evlerine dönen öteki adamların kopuklarındaydı.”

• “Soba Boruları” adlı metinden zarf - fiil gruplarına örnekler bulunuz. Bu cümleler üzerinde yaptığınız incelemeden hareketle fiilimsi gruplarının cümledeki işlevini açıklayınız.

…havanın sıcaklığını doldurup, bir kadına sarılırcasına,Akar Oteli’ne gelince

Zarf-fiil gruplarında durum, zaman anlamı görülmektedir ve zarf-fiil grupları cümlede zarf görevindedir.

11. ETKİNLİK:

• “Soba Borusu” adlı metinden alınan aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelime gruplarını inceleyiniz.

“Bir buçuk bardak çay içti.”

“Sonra masaya bir lira bırakıp gitti.”

Yukarıdaki birinci cümlede büyük basamaklı sayı değeri olan “bir”, “buçuktan” önce getirilerek ikinci cümlede ise “bir” sayı basamağı “lira” para birimiyle “sayı grubu” oluşturmuştur.

Yukarıdaki örneklerde olduğu gibi değişik sayı gruplarını, cümle içerisinde kullanınız. Sayı gruplarının cümledeki işlevlerini söyleyiniz.

13. ETKİNLİK:

SAYFA 101

Vurun Kahpeye adlı metindeki kelime grupları

	Cümledeki İşlevi
Deyimler: Meydan okumak, canını sıkmak, kendinden geçmek, eşi benzeri görünmemek, hakkını helal etmek…	Anlatımın daha güçlü ve etkileyici olmasını sağlar.
İkilemler: Birer birer	Pekiştirme, etkileyicilik
İsim tamlamaları: Pencerenin önü, Aliye’nin parlayışı, cennet hülyası, Emine’nin yeri, kasabanın kızı, çocukların terbiyesi, kadınların dertleri, toplantının hazırlıkları…	Birden çok isim bir araya gelerek yeni bir anlam oluşturmuş.
Sıfat tamlamaları: Kasabadaki durum, bu mutlu gün, uzun bir zaman, bir çöp…	İsimleri nitelemek veya belirtmek için kullanılmış.
Bağlaç grubu: Bilmiyor ve telaşlanıyordu, baba ve kardeş	Kelimeleri, kelime gruplarını bağlamış.
Edat grubu: Bundan dolayı, kendinden geçen bir dindar gibi...	Kelimelere çeşitli anlam ilgileri kurmuş.
Ünlem grubu: Haydi bana hepiniz hakkınızı helal ediniz.	Çeşitli duyguları veya seslenme bildirmek için
Unvan grubu: Ömer Efendi, Tosun Bey, Aliye Hanım	Özel isimlere saygı sözcükleri getirilerek kişilerin sosyal statüleri ortaya konmuş.

a)Yaptığınız tespitlerden yararlanarak kelime gruplarının oluşturulma nedenini tartışınız. Ulaştığınız sonu­cu sözlü olarak ifade ediniz.

b)Kelime gruplarının ifadeye nasıl bir değer kattığını tartışınız. Ulaştığınız sonucu kısaca belirtiniz.

Kelime grupları birden fazla fazla yargının tek bir anlam etrafında birleşmesine yardımcı olur. Daha öz ve akıcı bir anlatım sağlar.

c)Yaptığınız incelemeden yararlanarak okuduğunuz metinde bulunan kelime gruplarının anlatımda yük­lendikleri işlevleri açıklayınız.

DİL VE ANLATIM KİTABI CEVAPLARI ADA YAYINLARI 12-89. SAYFALAR

9. Sınıf Dil ve Anlatım Cevapları  ADA Yayınevi  89. ve Sonraki Sayfalar İçin TIKLAYIN