10. Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Cevapları (Biryay) sayfa 27-33

10. Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Cevapları (Biryay) sayfa 27 - 33
II. Ünite: Destan Dönemi Türk Edebiyatı - Destan Dönemi
sayfa 27
Hazırlık Çalışması

1. İlk insanlar korktukları doğa olayları karşısında nasıl fikir yürütmüş olabilirler?
İlk insanlar korktukları doğa olaylarını çözemedikleri, olayların oluş nedenlerini bilemedikleri için bunları gizli güçlere, mitolojik unsurlara bağlamışlardır. Şimşeğin çakmasını tanrının veya tanrıların gazabı olarak düşünmüşlerdir. Bunlar da destanlara girmiştir. Türk ve dünya destanlarında doğa olaylarıyla ilgili mitolojik unsurları görebiliriz.

2. Bildiğiniz bir masal veya halk hikâyesinden olağanüstü öğelere örnekler veriniz.

3. Bazı tarihî gerçeklerin destanlaştırılmasının nedenini açıklayınız.
Milletin zihninde yer etmesi, unutulmaması, milli duyguları canlı tutması için destanlaştırılır.

4. Sözlü edebiyat ürünlerinin gelecek nesillere nasıl aktarıldığını belirtiniz.
Sözlü edebiyat ürünleri nesilden nesile sözlü kültürle aktarılır. Sözlü ürünlerin bir kısmı, aşıklar tarafından usta-çırak ilişkisi içerisinde yeni nesile aktarılmış, halk kültürüyle de bağlantılı olan masal, efsane, mani, atasözü vb. gibi sözlü ürünler, yaşayan kültürle nesilden nesile geçmiştir.

5. Sözlü edebiyat ürünleri nesilden nesile aktarılırken değişiklikler yaşanır mı? Bunların neden­lerini açıklayınız.

Sözlü ürünler olduğu için değişme kaçınılmazdır. Bu ürünlerin kuşaktan kuşağa aktarılması sürecinde ürünün ortaya çıkışıyla sonraki dönemlerinde içerik, anlatım bakımlarından farklılıklar görülür. Milletin içinde bulunduğu ortam, kültür, konuşulan dil bunlarda etkili olur.

SAYFA 29
1. ETKİNLİK, 2. ETKİNLİK

Uygurlar hakkında bilgi toplayınız.

b. Metinden hareketle Uygurların Çinlilerle yakın ilişkiler kurduklarını, doğa olaylarını esrarengiz nedenlere bağladıklarını, yönetimin babadan oğula geçtiğini, hakanların ilahi nitelikler taşıdığına inandıklarını söyleyebiliriz.

Mit ne demektir?
Mit: Geleneksel olarak yayılan veya toplumun hayal gücünün etkisiyle biçim değiştiren, alegorik bir anlatımı olan halk hikayeleri, mitos

(alegorik: canlandırmacı)

Mitoloji nedir?
Mitoloji, çok eski dönemlerde yaşamış milletlerin inandıkları kahramanların, tanrıların, devlerin serüvenlerini anlatan hikayelerdir. Her toplumun mitolojik unsurları farklılık gösterir. Mitolojik hikayeler, temsil ettiği toplumun aynası gibidir.
İnsanların doğaya duyduğu hayranlık, mitleri ve masalları meydana getirmiştir.
Mitler neden ortaya çıkmıştır?
İlkel insan topluluklarının dünyayı, doğa olaylarını yorumlamak, bir anlama bağlamak ihtiyacından doğmuştur.

b) Işık, ağaç, dağ, gök, hayat suyu gibi mitler yer alıyor.

3. Etkinlik:
SAYFA 31

	Kalavela	Uygurların Türeyişi ve Göçleri	Yakut Türklerinin “Er Sogotoh” Efsanesi
Olay	Dünyada bitkilerin yaradılışı	Uygurtann kuruluşu ve göç olayı	Er Sogotoh’un kendi kökenini araştırması
Kişiler	Ozan, Bereket Tanrısı Pellervoinen, Sampsa. su peri­leri, Su Tannsı Tursas, me­şeyi kesen gizemli adam	Uygur hakanları, prensler, prensesler. Çinliler	Er Sogotoh, Ağaç Hakan, Dişi Tanrı. GÖK Tanrısı Er Toyan, Kübey Hatun
Zaman	Dünyanın yaratıldığı dönem	8-10. yüzyıllar	Zaman belirtilmemiş.
Mekân	Dünya, yeryüzü, denizler	Orta Asya'nın doğusu, Çin toprakları	Doğal mekânlar, gökyüzü, savaş meydanları
Olağanüstü özellikler	Ozan'ın denizden çıkıp tüm dünyaya bitki ekmesi, tan­rılar, periler, meşeyi kesen adam, meşenin olağanüstü büyümesi...	Dağın eritilip Çin’e taşınma­sı, bundan dolayı felaketle­rin yaşanması	Er Sogotoh'un yaşadığı ev, hayat suyunun bir ölüyü di­riltmesi, Göktanrı’nın çocuk­larının olması
Benzerlikler	Tüm destanlarda olağanüstü ögelere yer verilmiştir, insanların eski dönemlerdeki yaşamı ve kültürü yansıtılmıştır.

b) Farklı uygarlık ve kavimlerde destan dönemi yaşanmış mıdır?
Farklı uygarlık ve kavimlerde destan dönemi yaşanmıştır. Milletlerin önemli destanları vardır.Yunanlıların, Hintlilerin, Almanların, Arapların, Japonların destanlarını örnek olarak söyleyebiliriz.

4. ETKİNLİK:
SAYFA 33

a) Ergenekon Destanı'ndaki mitolojik ögeler: at, demir, dağ, ateş
Kitapta geçmese de Ergenekon Destanı'nda önemli bir mitoloji öge olarak "kurt" da yer alır. Göktürkleri Ergenekon'a getiren ve oradan çıkaran "kurt" ders kitabındaki metinde yer almamıştır.

b) Sözlü edebiyat ile mitoloji arasındaki ilişki nedir?
Sözlü edebiyatta mitolojik unsurlara çokça yer verilir. Yazının kullanılmadığı, efsanelerin, rivayetlerin öne çıktığı sözlü edebiyat dönemlerinde mitler önemli bir yere sahiptir.

c) Ergenekon Destanı'ndaki mitolojik ögeler, dönemin zihniyetini nasıl yansıtmaktadır?
Türklerin yaşama biçimini, kültürünü yansıtır. Türkler, o dönemde savaşçı bir millettir ve at Türkler için önemli bir hayvandır. Demircilik gelişmiştir. Tabiatla iç içe olan Türklerde tabiatla ilgili "mit"lerin olması doğaldır.