10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları (EKOYAY) sayfa 50-59

10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları (EKOYAY) sayfa 50-59
Anlatım ve Özellikleri - Anlama-Yorumlama, Ölçme ve Değerlendirme


SAYFA 50
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME


A)Aşağıdaki cümlelerin sonuna yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
•Bilimsel yazılarda dil şiirsel işleviyle kullanılır. ( Y)
•Yazılı anlatımda alıntılanan cümleler tırnak işareti içinde verilir. ( D )
•Öğretici metinler, anlatmaya bağlı metinler gibi özetlenemez. ( Y )
•Bir metinde ana düşünce okura doğrudan verilmeyebilir. ( D )
•Bir şeyin hatırlanması amacıyla yazılan kısa yazılara not denir. ( D )
•Her metin belirli bir hedef kitleye göre düzenlenir. ( D )

B)Aşağıdaki çoktan seçmeli sorularda doğru seçeneği işaretleyiniz.
1. Aşağıdaki metin türlerinin hangisinde gözleme ötekilerden daha fazla yer verilir?
A) Makale B) Fıkra C) Gezi yazısı D) Eleştiri E) Deneme

CEVAP: C (Gezi yazısı)

SAYFA 51

2. Görme, duyma, koklama, tatma ve dokunma organlarımızla dış dünyadan algıladığımız du­yumların bütünüdür, insanları, çevreyi, varlıkları, olayları; bir bütün olarak hayatı tanımak için ..............şarttır.

Bu parçada noktalı yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?

A) Düşünmek

B) Yazmak

C) Gözlem

D) Not almak

E) Okumak

CEVAP: C

3. Aşağıdakilerden hangisi bilgi toplama yollarından değildir?

A) Özet çıkarmak

B) Okumak

C) Not almak

D) Alıntı yapmak

E) Düşünmek

CEVAP: E

4. (I) Şair yalnızlığı içinde, kendini dinleyebildiği oranda insanı; onunla birlikte şiiri bulur. (II) Bu bakımdan şiir de sevgi gibidir. (III) Hangi sessizlik, seven iki varlığın susup birbirlerine bakmala­rından daha canlı, daha konuşkandır? (IV) Şiir, yalnız dudaklardan çıkan sözcüklerle değil onlar­la birlikte dudaklarda sönüp giden ama sönmeyenleri zenginleştiren sözcüklerle yazılır. (V) Oku­yucuyu alıp götüren, onu genişleten şiirler sessizlikle dokunmuş olanıdır.

Bu cümlelerin dil ve düşünce bütünlüğü bakımından anlamlı bir paragraf oluşturabil­mesi için cümlelerin sıralanışı nasıl olmalıdır?

A) I, III, V, IV, II B) IV, II, III, V, I

C) I, II, V, III, IV

D) IV, III, I, II, V E) II, III, V, IV, I

CEVAP: B

5. (I) Bana mı öyle geliyor bilmem, karanlık bir çirkinlik iner kuşkulanan insanın yüzüne. (II) Kapıları da gönülleri gibi hep yarı açılır misafire; görülmeden önce görmek, görmekten çok gözetlemek ister gibi. (III) Kendinizi, maksadınızı iyice anlamadıkça evin eşyası karanlık köşelerde pusudadır, sahiplerinin kuşkulu gözleriyle süzerler sizi. (IV) Evlerine bile mezarlık kasveti siner kimseye güveni olmayanların. (V) Sanat eserleri bile bir çalınma korkusuyla çakıldıkları yerlerden yahut kapalı dolaplar içinde yarım yamalak gösterirler kendilerini.

Bu cümlelerin dil ve düşünce bütünlüğü bakımından anlamlı bir paragraf oluşturabilmesi için aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?

A) I. cümle IV. cümlenin sonuna alınmalıdır.
B) II ve III. cümlelerin yerleri değiştirmelidir.
C) IV. cümle I. cümlenin sonuna getirilmelidir.
D) IV ve V. cümlelerin yerleri değiştirmelidir.
E) II ve IV. cümlelerin yerleri değiştirmelidir.

CEVAP: C

C) Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Bir metnin özeti çıkarılırken nelere dikkat edilmesi gerekir?

Metin dikkatle okunarak özet çıkarılmalı. Özet çıkarırken asıl metin düzenine bağlı kalınmalı.
Özette metinde bulunmayan düşüncelere yer verilmez.
Özet çıkarırken metinden alınan cümlelere yer verilmemeli, kişinin kendi ifadeleri olmalı.
Özette konunun özüne yer verilmeli, ayrıntılara inilmemeli.

2. Bir metnin tutarlı olmasını sağlayan unsurlar nelerdir?
Metnin dili
Bağdaşıklık
Söylem
İfadelerin tutarlı olması

3. Bir metin oluşturmadan önce yapılması gerekenler nelerdir?
Konuyla ilgili hazırlık yapılmalı, çeşitli kaynaklar araştırılmalı.

SAYFA 52

ÖN HAZIRLIK

TEMA: İşlenmek istenen soyut düşünce.
Tema: Bir sanat eserinin merkezinde yer alan temel duygu ve düşünce demektir. Tema, soyut özellik gösterir.

KONU: Soyut düşüncenin sınırlandırılmış ve somutlaştırılmış biçimi.

Konu: Üzerinde söz söylenen, fikir yürütülen, yazı yazılan herhangi bir olay, düşünce veya durumdur.

HAZIRLIK

Sevgi, soyut bir kavramdır. (tema). "Annemin bana karşı duyduğu sevgi" soyut sevgi temasının somutlaştırılmış şeklidir. (konu) Sevgi temasını somutlaştırıp konu haline getirmeyle ilgili örnekleri çoğaltabiliriz. Kardeşimin çiçek sevgisi, arkadaş sevgisi vb.

Aynı konu hakkında farklı türlerde metin yazılabilir. Konu aynı olur, anlatım türü değişir, dilin işlevleri değişir, bakış açısı değişir, hitap edilen okuyucu kitlesi değişir...

SAYFA 53

1. etkinlik:
"Kendi Kendime" adlı metindeki soyut düşünce "insan sevgisi"dir. Yazar, bulunduğu çevredeki gözlemlerini aktararak bu soyut düşünceyi sınırlandırmış, somutlaştırmıştır.

2. etkinlik:
Tema: İnsan sevgisi (soyut)
Konu: Deniz kenarında köpeğiyle baş başa kalan insanın çevresindeki insanlara duyduğu sevgi (sınırlandırılıp somutlaştırılmış)

SAYFA 56

3. etkinlik:

Sevgi Düzeni adlı metinde tema: Sevgi
Sevgi Düzeni adlı metinde konu: Çeşitli kültür yansımalarında "sevgi"nin en önemli kavram olarak ele alınması

Sevda Üstüne adlı metinde tema: sevgi
Sevda Üstüne adlı metinde konu: sevginin insanı yüceltmesi

Aynı temayla farklı metinler yazılabilir.

4. etkinlik:

Kendi Kendime adlı metinin yazılış amacı: Yalnız bir insanın bakışından dünya
Kendi Kendime gerçeklikle ilişkili mi? Evet

Sevgi Düzeni adlı metnin yazılış amacı: Sevgi kavramının evrensel olduğunu göstermek amacıyla yazılmış.
Sevgi Düzeni gerçeklikle ilişkili mi? Evet

Sevda Üstüne: Sevginin yaşanılarak anlaşılabileceği ifade edilmiş.
Sevda Üstüne adlı metnin gerçeklikle ilişkisi: Düş unsurlarıyla örülmüştür, kurgusal özelliği daha fazladır.

5. etkinlik:

Metinler	Dilin İşlevi	Anlatım türleri
Kendi Kendime	Heyecana Bağlı İşlev	öyküleyici Anlatım
Sevgi Düzeni	Göndergesel işlev	Tartışmacı Anlatım
Sevda Üstüne	Sanatsal işlev	Coşku ve Heyeca­na Bağlı Anlatım

6. etkinlik:

Okuduğumuz “Kendi Kendime”, “Sevgi Düzeni” ve “Sevda Üstüne” adlı metinleri değerlendirerek metinlerin; yazılış amaçları, gerçeklikle ilişkisi, dilin işlevi, anlatım türleri bakımlarından birbirinden ayrıldığını söyleyebiliriz.

SAYFA 57

ANLAMA - YORUMLAMA

1. Kendi Kendime: insan sevgisi
Sevgi Düzeni: sevgi

Sevda Üstüne: Sevgi

2. “Kendi Kendime”, “Sevgi Düzeni", “Sevda Üstüne” adlı metinlerde kullanılan başlıklar, metinlerin temasını ve konusunu yansıtıyor.

3. “Kendi Kendime” adlı metin, durum hikâyesidir. Çünkü yazar, hikâyede o an içinde bulunduğu zaman ve mekanın bir değerlendrimesini yapmış.

4. İnsan sevgisi, özgürlük, dostluk, yalnızlık gibi temalar, edebî metinlerde sanatlı, süslü bir dille anlatılır. Öğretici metinlerde bilgilendirme amacıyla sanatsız bir şekilde aktarılır.

SAYFA 59
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

A)Aşağıdaki cümlelerin sonuna yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
•Metinlerde işlenen tema sınırlandırılarak ve somutlaştırılarak konu hâline getirilir. ( D )
•Teması aynı olan iki metnin konusu birbirinden farklı olabilir. ( D )
•Bir metinde gözlemlenebilen her türlü anlam ve dil malzemesine içerik denir. ( D )
•Teması aynı olan iki metnin içeriği de aynı olur. ( Y )

B)Aşağıdaki çoktan seçmeli sorularda doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi bir tema değildir?
A) Yaşama arzusu B) Özgür olma isteği
C) insanları hoş görmek D) Doğa sevgisi

E) Teknolojinin gelişmesi

Cevap E

2. A (yaşama sevinci)

1. Tema soyuttur, konu somuttur. Tema geniş kapsamlıdır, konu daha dardır.

2. Toplumun ayakta kalabilmesi için gerekli olan dinamiklerin neler olduğu üzerinde duruluyor.