10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları EKOYAY 2013-2014 (sayfa 65-71)

10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları EKOYAY 2013-2014
SAYFA 65
Anlatım ve Özellikleri
     Anlatımın ve Anlatıcının Amacı



1. Kışın Uludağ’a ya da yazın Antalya’ya tatil amacı ile gidecek olsanız yanınıza neler alırsınız? Niçin?
Kışın Uludağ'a gidecek olsak yanımıza bizi sıcak tutacak kalın giyecekler, karda yürümemizi sağlayacak ayakkabılar vb. alırız. Yazın Antalya'ya gidecek olsak yanımıza ince giyecekler, deniz malzemeleri vb. alırız. Alacağımız eşyalar amacımıza uygun olmalı. Denize giderken kayak malzemeleri almanın hiçbir anlamı olmaz değil mi?

2. Amacı belirlenmeyen bir işin başarıya ulaşma şansı var mıdır? Düşüncelerinizi açıklayınız.
Rotası olmayan bir gemiye hiçbir rüzgâr yardım edemez. Onun için belirlediğimiz bir hedefe gitmeye başlamadan gerekli hazırlıkları yapmak zorundayız.

3. Sizce metnin türü ile anlatımın amacı arasında nasıl bir ilişki vardır? Düşüncelerinizi açıkla­yınız.

İletişimin etkili olması için iletişim öğeleri doğru olmalıdır, dil en doğru şekliyle kullanılmalıdır. Metinlerde anlatımın amacı iletişim öğelerinin rolüne göre değişir. Metinler; bilgilendirmek, coşku ve heyecan uyandırmak, kişisel görüşleri belirtmek amacıyla yazılabilir. Anlatımın amacı da buna göre şekillenir. Anlatıcı ve okuyucu arasındaki ilişki, anlatımın amacını belirler.

SAYFA 67

1. etkinlik: “Uçurtma” adlı metnin teması ve konusu nedir? Aynı konu ve temada farklı türde bir metin yazılıp yazılamayacağını belirtiniz.

Uçurtma adlı metnin teması: Geçmişe özlem

Konusu: Ailesiyle uçurtma şenliğine giden bir adamın çocukluk günlerine dönmesi

2. etkinlik: “Uçurtma” adlı metni, yazılış amacı ve gerçeklikle ilişkisi bakımından inceleyerek tespitlerinizi açıklayınız.

İnsanın geçmişiyle bugünü karşılaştırıldığında insanı geçmişin güzelliklerine götüren duyguların olduğunu anlatmak amacıyla yazılmış.

3. etkinlik: “Uçurtma” adlı metinde dil hangi işleviyle kullanılmıştır? Dilin metinde niçin bu işlevde kullanılmış olduğunu belirtiniz.

Sanatsal (şiirsel) işlevde kullanılmıştır. Okuyucuda güzel duygular oluşturabilmek, etkili bir anlatım sağlamak için dil sanatsal işlevde kullanılmıştır.

4. etkinlik: Tahtaya “Uçurtma” adlı metinle ilgili bir iletişim tablosu çiziniz. Bu tablodan hareketle iletişim öğelerinin anlatımı nasıl etkilediğini açıklayınız.

Kaynak (gönderici)	öyküdeki baba
Mesaj (ileti)	Geçmişte yaşanan güzellikler
Kanal (aracı)	Kitap
Alıcı	Okuyucu

İletişimde gönderici, alıcıya bir ileti gönderir. Bu ileti bir kanal aracılığıyla iletilir. Bu sistem, sağlıklı bir iletişim için gereklidir.

SAYFA 68

5. etkinlik: “Öyle Yıkma Kendini...”, “Küresel Isınma ve İklim Değişikliği” adlı metinlerin konusunu belirtiniz. Bu konuların edebî bir metinde nasıl işlenebileceğiyle ilgili düşüncelerinizi açıklayınız.
Öyle Yıkma Kendini adlı metin insanın yaşamda nasıl mutlu olabileceğini anlatmaktadır.
Küresel Isınma ve İklim Değişikliği adlı metinde insanların çevreyi kirletmeleri sonucunda oluşabilecek olumsuz durumlardan söz edilmiştir.
6. etkinlik: “Öyle Yıkma Kendini...”, “Küresel Isınma ve İklim Değişikliği” adlı metinleri yazılış amacı ve gerçeklikle ilişkisi bakımından “Uçurtma” adlı metinle karşılaştırınız. Metnin yazılış amacı ve gerçeklikle ilişkisinin metnin anlatımını nasıl etkilediğini açıklayınız.
Öyle Yıkma Kendini, Küresel Isınma ve İklim Değişikliği adlı metinler bilgi verme amacıyla yazılmıştır. Uçurtma adlı metin daha çok sanatsal üslupla yazılmıştır.
Bilgilendirme amacıyla yazılan metinlerde sözcükler daha çok gerçek anlamda kullanılır, sanatsal amacın olduğu metinlerde sözcükler genellikle mecaz anlamda kullanılır.
7. etkinlik: “Öyle Yıkma Kendini...”, “Küresel Isınma ve İklim Değişikliği” adlı metinlerde dilin han­gi işlevde kullanıldığını belirtiniz. Metinlerin yazılma amacıyla dilin kullanıldığı işlev arasında nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız.
Dil göndergesel işlevde kullanılmıştır. Bu metinlerde okuyucuyu bilgilendirme amacı vardır.

8. etkinlik: “Uçurtma”, “Öyle Yıkma Kendini...”, “Küresel Isınma ve İklim Değişikliği” adlı metin­leri aşağıda verilen ölçütlere göre değerlendirerek dilin; bilim, felsefe ve edebî metinlerdeki kullanım farklılıklarının nedenlerini belirtiniz.

Ölçütler	Uçurtma	Öyle Yıkma Kendini...	Küresel Isınma ve İklim Değişikliği
Anlatımda imgelere başvurulmuştur.	X
Anlatımda terimlerden yararlanılmıştır.		X	X
Anlatımda kavramlar yer almaktadır.		X	X
Metinde yan anlamda kullanılan kelime, kelime grubu ve cümleler kullanılmıştır.	X	X
Metin okuyucuya göre farklı anlamlar taşımaktadır.	X
Metinde günlük konuşma dilinden sapmalar vardır.		X
Metin her okunduğunda farklı anlamlar yüklenebilir.	X
Metnin yazarı ve anlatıcısı aynı kişidir.	X

SAYFA 70
Anlama- Yorumlama
1. “Yazarın Amacı” adlı metin, edebiyatın ve edebiyatçının diğer bilim dallarından farklılığını ortaya koymak amacıyla yazılmıştır.

2. Öğretici metinler bilgi vermek amacıyla yazılır. Öğretici metinlerde üslup kaygısı yoktur. Dil göndergesel işlevde kullanılır. Anlatım nesneldir.

Sanatsal metinler estetik zevk vermek, hissettirmek, sezdirmek amacıyla yazılır. Sanatsal metinlerde üslup kaygısı vardır. Dil sanatsal işlevde kullanılır. Anlatım özneldir.

3. “Yazarın Amacı” adlı metinde edebiyatın diğer bilimlerden farklılığı ve üstünlüğü ortaya konmuştur. Bu ileti, metinde diğer türlerle karşılaştırma yapılarak doğrudan verilmiştir.

4. “Yazarın Amacı" adlı metinde gönderici, ortaya koyduğu düşüncelerle alıcıyı bilgilendirip etkilemeye çalışmaktadır.

SAYFA 71
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
A
• Edebi metinlerde dil sanatsal işleviyle kullanılır.

• Bilimsel metinlerde gönderici metnin yazarıdır.

B) Aşağıdaki çoktan seçmeli sorularda doğru seçeneği işaretleyiniz.
1. Her türden bilgi alışverişinin gerçekleşebilmesi için gerekli koşullar yazılı iletişimde de zo­runludur. İlk koşul bir düşünceyi, duyguyu, iletiyi dile getirecek kişi ya da aygıttır. İkinci koşul ile­tinin gönderici ve alıcının paylaştığı bir simgeler dizisine dürümlenmesidir. Üçüncü koşul dürüm- lenmiş bu iletinin herhangi bir iletişim oluğundan; sözgelişi ses, ışık dalgaları aracılığıyla alıcıya ak­tarılması, yayılmasıdır. Yazılı iletişimde bu oluk metni içeren kitap, dergi benzeri araçlardır. İleti­şim olgusunun bütünleşmesi için iletinin yerini bulması, algılanması gerekir. Bu da dördüncü ko­şul olarak alıcının var olmasını zorunlu kılar.
Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisi çıkarılamaz?
A) Edebî metinler birer iletişim aracıdır.
B) Yazılı iletişimin alıcısı okurdur.
C) Her iletişimde bir göndericinin bulunması zorunludur.
D) Bir kitap okunduğu zaman iletisi yerini bulur.
E) Anlatım alıcı ve gönderici arasındaki ilişkiye göre şekillenir.

CEVAP: D

2. Edebî metnin iletisi, deneylerinizden tanıdığımız bir anlam nesnesine bağlanmıyorsa nasıl kavranabilir? Burada her edebî metnin, kendi iletisinin göndergesini, en küçüğünden en büyüğü­ne dek bütün dil öğelerinin ortak metin içi işlevleriyle oluşturulduğunu bir kez daha belirtmek zo­rundayız. Bir şiir metnini düşünelim. Böyle bir metinde seslerin, sözcüklerin, uyağın, ses ya da an­lam yinelemelerinin, dizelerin, dörtlüklerin, bütün bölümlemenin gerek anlam gerekse dizim etki­leri ortak bir işlevle bizi amaçlanan estetik göndergeye doğru gütmez mi?

Bu parçada asıl vurgulanmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Edebî metinlerin anlamları okura göre değişir.

B) Edebî metinlerin belli bir iletisi yoktur.

C) Edebî metinlerin iletisi metnin kendisidir.

D) Her metin belirli bir amaç doğrultusunda yazılır.

CEVAP: D

C) Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Yazılı iletişim, yüz yüze iletişim konumunun bütün kestirme kolaylıklarından yoksundur. Araya giren yüzyıllar ya da coğrafi uzaklık yüzünden bize yabancı birçok öğeyi, metni kavramak için aydınlığa kavuşturmak zorunda kalırız ilkin. Bunu yaparken en önemli şey, nasıl gündelik konuşmamızda kullandığımız her sözcük, her cümle ancak belli bir ilişkiler, davranışlar bağlamında anlam kazanıyorsa yazılı metnin de içinde oluştuğu toplumsal-kültürel ilişkiler bağlamında görüle­bilir. Dolayısıyla bir yazarın hangi koşullar altında, hangi geleneklerin ucunda, hangi soruya yanıt olarak yazdığını düşünmek onun yapıtına, doğru yaklaşımın temelidir.

Yukarıdaki paragraftan hareketle iletişimin bağlamla ilişkisini açıklayınız.

İletişimin gerçekleştiği ortamda yazılı iletişimde bağlam kitap, dergi gibi ürünler olduğu için bunlardaki iletişim ortamını yazarın içinde bulunduğu koşulları, kültürel durumunu vb. değerlendirerek belirleyebiliriz; ancak yüz yüze yapılan iletişimde bağlam eş zamanlı bir ortam olduğu için insanların birbirleriyle iletişimi daha güncel ve aracısız olacağı için daha sağlıklı bir iletişim gerçekleşecektir.

2. Yazılı iletişim ile sözlü iletişim arasındaki farklılıkları açıklayınız.

Yazılı iletişim ile sözlü iletişim arasındaki farklara bakalım:

	Yazılı İletişim	Sözlü İletişim
Kod	Grafiksel iletişim kodunu kullanır.	Sözcük kodunu kullanır.
Dil Kullanımı Açısından Fark	Dil kurallarına dikkat edilir.	Verici, doğaçla­ma biçimde metni oluşturur.
Sözceleme	Göndergesi kendi üzerindedir.	Göndergelerin bi­linmesi gerekir.
İletişim - Geri bildirim	Dolaylı iletişimdir.	Doğrudan ileti­şimdir.
Vurgu-Beden dili	Noktalama işaretleriyle karşılanır.	Jest ve mimikler­le karşılanır.
Kalıcılık	Kalıcıdır.	Geçicidir.
Mekân ve Za­man (Uzam)	Üretim ve tüketim farklı zamandadır.	Üretim ve tüketim eş zamanlıdır.