10.Sınıf Türk Edebiyatı Nova Yayınları Cevapları Sayfa 78-79-80-81

1. “X. yüzyıldan yaklaşık XIII. yüzyılın ortalarına kadar olan döneme “Geçiş Dönemi” adı verilir. İlk İslami Türk edebiyatı ürünlerinin verildiği bu dönem Türk toplumunun bir kültür ve medeniyet çevre­sinden bir başka kültür ve medeniyet çevresine geçtiği dönemdir. ”

Yukarıdaki bilgiler ışığında okuduğunuz metinden de hareketle Ahmet Yesevî’nin eseri olan Divan-ı Hikmet’in Geçiş Döneminin hangi özelliklerini içerdiğini aşağıya yazınız.

1)Eserde hem eski Türkçe hem Arapça ve Farsçaya ait kelimeler kullanılmıştır. Türk kültüründe ve İslam dinindeki ölüm anlayışı birbirine benzer özellikler taşımaktadır. Şiirin içeriği İslam’la ilgili olsa da yapı özellikleri eski Türk şiirine aittir.

2. “Mutluluk veren bilgi” anlamına gelen ve bir siyasetname özelliği taşıyan eser aşağıda- kilerden hangisidir?

A) Atebetü’l Hakayık

B) Divanü Lügâti’t Türk

C) Divan-ı Hikmet

D) Kutadgu Bilig

E) Garipnâme

CEVAP: D

• İslami Dönemin ilk eserleri Karahanlı Türkçesi ile yazılmıştır.             (D           )

• Bu eserlerle birlikte Arap ve Farsça kelimeler dilimize girmeye başlamıştır.   (D           )

• Bu dönemdeki metinler sanat metni ve öğretici metin olarak kesin çizgilerle ayrılmamıştır.       (D           )

• Divan-ı Hikmet’te dinî bilgiler yorumlanmıştır.         (              D)

• Ahmet Yesevî, tasavvufi anlayıştan uzak bir kişiliğe sahiptir.               (Y            )

• Kaşgarlı Mahmut eserinde, Türk dilini dünya dilleriyle karşılaştırmıştır.            (              Y)

• Kaşgarlı Mahmut, Türk dilinin söylenişlerini tespit etmek için Türk boyları arasında dolaşmıştır.               (              )

• Kaşgarlı Mahmut, bu eserini önemli bir devlet kademesinde görev almak için yazmıştır.           (Y            )

• Atatürk’ün Türk diliyle ilgili sözleriyle Divanü Lügâti’t-Türk arasında benzerlik vardır.   (D           )

4. “Bilgiliye ey dost, bağla gönül” mısrasında hangi edebî sanat vardır? Defterinize ya­zınız.

”Ey Dost” ifadesinde nida sanatı vardır.

5. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

a. Atebetü’l Hakayık mani nazım biçimiyle yazılmıştır. (aaxa şeklinde)

b. Atebetü’l Hakayık aruz vezniyle yazılmıştır.

c. Atebetü’l Hakayık “gerçeklerin eşiği” anlamına gelir.

6. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Atebetü’l Hakayık’ın ahlaki bir eser olması

B) Atebetü’l Hakayık’ın mesnevi şeklinde yazılmış olması

C) Atebetü’l Hakayık’ın öğüt verici bir eser olması

D) Eserde millî nazım birimi ile aruz ölçüsünün birlikte kullanılması

E) Eserde mısra başı kafiyesine de yer verilmiş olması

CEVAP: B

7. Aşağıdaki yargılardan hangisi Kutadgu Bilig’in özelliklerinden biri değildir?

A) Edebiyatımızda bilinen ilk siyasetnamedir.

B) Eserde adalet, akıl, baht gibi kavramlar alegorik olarak işlenmiştir.

C) Eser, Türkçenin Arapçaya karşı üstünlüğünü ispatlamak amacıyla yazılmıştır.

D) Yusuf Has Hacib tarafından mesnevi şeklinde yazılmıştır.

E) Hakaniye (Karahanlı) lehçesiyle ve aruz vezniyle yazılmıştır.

cevap: c

Odgurmuş  -  Zahit, kanaat ve akıbet

Ögdülmiş -   Akıl

Aytoldı-  Mutluluk ve devlet             

Güntogdı -  Adalet ve kanun

9. Kaşgarlı Mahmut’un 20 yıllık bir araştırma sonucunda kaleme aldığı Divanü Lügâti’t- Türk hakkında aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Divanü Lügâti’t-Türk’ün sözlü edebiyat ürünlerini zamanımıza ulaştırdığına

B) Eserin, Türkçeyle ilgili ilk sözlük ve dil bilgisi kitabı olduğuna

C) Eserde kelimelerin anlamı ile birlikte kelimelerle ilgili açıklamalara da yer verildiğine

D) Esere, içinde şiir ve atasözlerine de yer verdiği için antolojik sözlük de denilebileceğine

E) Eserin Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla Türkçe yazıldığına

CEVAP: E

10. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

a. Kaşgarlı Mahmut Divanü Lügâti’t-Türk adlı eserinde Türkmen-Çiğil-Oğuz-Yağma-Kırgız adlı Türk boy­larının isimlerine yer vermiştir.

b. Türk boylarının yaşadıkları yerleri gösterdiği bilinen ilk harita DİVAN-I LÜGATİ’T TÜRK

adlı eserde yer alır.

11. Divanü Lügâti’t-Türk ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Ansiklopedik bir sözlüktür.

B) Türk kültürüyle ilgili önemli bilgiler yer alır.

C) Koşuk, sav, sagu örnekleri yer alır.

D) Divan şiirinden de örnekler vardır.

E) Türk dillerinin ansiklopedik sözlüğü anlamına gelir.

cevap: D

12. Türk edebiyatının XI-XII. yüzyıl metinlerinde Türkçenin hangi lehçesinin kullanıldığını defterinize yazınız.

HAKANİYE TÜRKÇESİ

13. İlk İslami eserlerin didaktik oluşunu dönemin sosyal durumu ya da fikir hayatıyla ilişkilendirerek açıklayınız.

İlk İslami eserlerde Türk toplumuna İslam dininin esaslarını, dünya ve ahiret inancını öğretme amacı güdülmüştür.

14. Kutadgu Bilig ile Atebetü’l Hakayık’ı karşılaştırarak bu iki eserin ortak özelliklerini aşağıya yazınız.

a.Hakaniye Türkçesiyle yazılmış.

b.Geçiş Dönemi ürünleri

c. Aruz ölçüsü kullanılmış.

İki eser de didaktiktir.

15. Aşağıdaki eserlerden hangisi sözlü edebiyat ürünlerinin en fazla yer aldığı eserdir?

A) Divan-ı Hikmet

B) Divanü Lügâti’t-Türk

C) Atebetü’l-Hakayık

D) Kutadgu Bilig

E) Kitâb-ı Bakırgan

CEVAP: B

16. Aşağıdaki eser adlarını yazar adlarıyla eşleştiriniz.

Divan-ı Hikmet    -   Ahmed Yesevî

Divanü Lügâti’t-Türk   -   Kaşgarlı Mahmut  

Atebetü’l-Hakayık                   -    Edip Ahmet Yüknekî    

Kutadgu Bilig       -  Yusuf Has Hacip

17. Aşağıdakilerden hangisi dinî dönem Türk edebiyatının özelliklerinden biri değildir?

A) Aruz ölçüsünün başarılı bir biçimde Türkçeye uygulanmış olması

B) Genellikle dinî-ahlaki- eğitici nitelikte eserler verilmiş olması

C) Türk diline Arapça, Farsça kelime ve tamlamaların girmeye başlamış olması

D) Millî nazım şekillerine ilave olarak gazel, mesnevi gibi yeni şekillerin de kullanılması

E) Aruz ve hece ölçüsünün birlikte kullanılmış olması

CEVAP: A

18. Türk dilinin, millî bütünlüğü sağlamada nasıl bir etki ve güce sahip olduğu hakkındaki düşüncelerinizi defterinize yazınız.

19. XI. yüzyıl dil ürünlerinden olan bu eserin değeri, yalnızca Türk dilinin sözcüklerini toplama kurallarını ve yöntemerini bildirmek, ölçüleri açıklamaktan ileri gelmez. Sözcükleri açıklarken tarih, coğrafya, folklor ve edebiyata dair bilgiler, toplumsal yaşayışa ilişkin ipuçlarını da verir.

Bu paragrafta sözü edilen eser ve yazar aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) Divan-ı Hikmet; Ahmet Yesevî

B) Muhakemetü’l Lügâteyn; Ali Şir Nevaî

C) Divanü Lügâti’t Türk; Kaşgarlı Mahmut

D) Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacip

E) Atebetü’l Hakayık; Edip Ahmet Yüknekî

(1988-ÖYS)

CEVAP: C

20. (I) “Kitab-ı Dede Korkut”, sanatçısı belli olmayan, halkın ortak malı olan bir eserdir, (II) Nazım ve nesir karışımı on iki hikâyeden oluşur. (III) Hikâyelerde Oğuzların, düşmanlarıyla savaşları ve insanüstü güçlerle mücadeleleri anlatılmaktadır. (IV) Her hikâye bağımsız olmakla beraber, çoğunda ortak kahramanlar bulunur ve her hikâyenin sonunda Dede Korkut söz alır. (V) Hikâyelerde adı geçen Dede Korkut kahramanlığıyla ün kazanmış Oğuz beylerinden biridir.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde verilen bilgi yanlıştır?

A) I.         B) II.        C). III      D) IV.      E) V.

CEVAP: E

Araştırma

1. Yunus Emre, Pir Sultan Abdal ve Hoca Dehhânî hakkında bilgi toplayınız. Yunus Em-re’nin çok beğendiğiniz bir şiirini defterinize yazınız.

2. Oğuz Türkçesi ne demektir? Oğuz Türkçesiyle (XIII-XIV. yüzyıl) eser veren ilk edebiyat­çılarımız ve onların eserleri hakkında bilgi ve belge toplayarak bir edebiyat panosu hazırlayınız.

3. Tasavvuf düşüncesi hakkında bilgi toplayınız.

4. Gazel hakkında bilgi edininiz.

5. Sınıfa aşk temasını işleyen şiirler getiriniz.